Budget 2024-25: 7મી વખત નાણામંત્રીએ ભારતના વિકસિત ભારત 2047ના વિઝનને ધ્યાનમાં રાખીને આ બજેટ રજૂ કર્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2025 માટે જીડીપીના 4.9% પર રાજકોષીય ખાધ બજેટ સાથે સરકાર રાજકોષીય સમજદારીનો માર્ગ ચાલુ રાખે છે
નાણાકીય રીતે વિવેકપૂર્ણ બજેટ: બજેટમાં અર્થતંત્રના વિવિધ ક્ષેત્રો વચ્ચે સંસાધનોનું વધુ સારું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું તે જ રીતે ટીમ શ્રેષ્ઠ 11 પસંદ કરીને વર્લ્ડ કપ ક્રિકેટ જીતી શકે છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે ભારતના વિકસિત ભારત 2047ના વિઝનને ધ્યાનમાં રાખીને 7મી વખત આ બજેટ રજૂ કર્યું છે. અનેક માથાકૂટ છતાં, કેન્દ્ર સરકારે નાણાકીય ખાધ નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે GDPના 4.9 ટકાના બજેટ સાથે રાજકોષીય સમજદારીનો માર્ગ ચાલુ રાખ્યો છે, જે ફેબ્રુઆરી 2024માં વચગાળાના બજેટ સમયે અંદાજિત 5.1 ટકાથી ઓછો છે. આ સિવાય આરબીઆઈના રૂ. 1 લાખ કરોડના ડિવિડન્ડનો ઉપયોગ આંશિક રીતે રાજકોષીય ખાધ ઘટાડવા અને આંશિક રીતે આવક ખર્ચ વધારવા માટે કરવામાં આવ્યો હતો.
આવકવેરા 16.1% વધવાની ધારણા છે.
નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટે 10.5 ટકાની નજીવી જીડીપી વૃદ્ધિની ધારણા સાથે, બજેટના આંકડાઓ કંઈક અંશે રૂઢિચુસ્ત લાગે છે. નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં કરની આવક પણ નાણાકીય વર્ષ 2023-24ના કામચલાઉ વાસ્તવિક કરતાં 11 ટકા વધવાની અપેક્ષા છે. તેથી, ટેક્સ વધારવાનો વિચાર પણ કંઈક અંશે રૂઢિચુસ્ત દેખાય છે. આમ, અમે નિષ્કર્ષ પર આવી શકીએ છીએ કે બજેટ નંબરો વિશ્વસનીય છે. ઉપરાંત, કોર્પોરેટ ટેક્સ 10.2 ટ્રિલિયનનો અંદાજવામાં આવ્યો છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2024 માટેના સુધારેલા અંદાજ કરતાં 10.5 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે. FY24RE દરમિયાન આવકવેરામાં 16.1 ટકાનો વધારો થવાની ધારણા છે.
સરકારની આવકમાં ઉછાળો આવશે
સરકારે નાણાકીય વર્ષ 24-25 માટે રૂ. 31.29 ટ્રિલિયનની આવક અને રૂ. 780 બિલિયનની મૂડી પ્રાપ્તિ હાંસલ કરવાનું બજેટ નક્કી કર્યું છે. આ સિવાય નાણાકીય વર્ષ 2024-25 માટેનો કુલ ખર્ચ વચગાળાના બજેટમાં 47.7 ટ્રિલિયન રૂપિયાથી વધીને સંપૂર્ણ બજેટમાં 48.2 ટ્રિલિયન રૂપિયા થઈ ગયો છે. કેપેક્સ રૂ. 11.11 ટ્રિલિયન સુધી મર્યાદિત કરવામાં આવ્યું છે, જે વચગાળાના બજેટ જેટલું જ સ્તર છે, જે નાણાકીય વર્ષ 2023-24ની સરખામણીમાં 17 ટકાની વૃદ્ધિ દર્શાવે છે. આ ઉપરાંત રાજકોષીય ખાધ પણ રૂ. 16.8 ટ્રિલિયનથી ઘટીને રૂ. 16.1 ટ્રિલિયન થવાનો અંદાજ છે.
વિકસિત ભારતનું લક્ષ્ય
તેના બજેટમાં, સરકારે વિકસિત ભારતના ધ્યેય હેઠળ કેપેક્સ માટે રાજ્યોને લોનના સ્વરૂપમાં વિશેષ સહાય તરીકે રૂ. 1.5 ટ્રિલિયનની ફાળવણી કરી છે. આ સિવાય સરકારનો ઉદ્દેશ્ય ઉત્પાદકતા વધારીને કૃષિને વેગ આપવાનો છે. બજેટ એમએસએમઇ માટે ક્રેડિટ ગેરંટી સ્કીમ શરૂ કરીને અને તણાવના સમયગાળા દરમિયાન ક્રેડિટ સપોર્ટ પ્રદાન કરીને ઉત્પાદન અને સેવાઓને સમર્થન આપવા પર પણ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
કેન્દ્ર સરકાર તેની રાજકોષીય ખાધને મુખ્યત્વે ડેટેડ સિક્યોરિટીઝ જારી કરીને ધિરાણ કરે છે. RBI તરફથી રૂ. 1 ટ્રિલિયનના ડિવિડન્ડથી સરકારને તેની રાજકોષીય ખાધને અમુક અંશે પહોંચી વળવામાં મદદ મળી. બજેટમાં રૂ. 1.40 ટ્રિલિયનની પ્રારંભિક રોકડ સંતુલન ખાધનો અંદાજ છે.
સોનાની આયાત પર ડ્યુટીમાં ઘટાડો
બજેટમાં સોના અને ચાંદી પરની આયાત જકાત ઘટાડવાની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. FY23-24 માટે ચાલુ ખાતાની ખાધ (CAD) જીડીપીના 0.7 ટકા નોંધાઈ હતી, જેનાથી સરકારને આ કર ઘટાડવાનો વિશ્વાસ અપાયો હતો કારણ કે ભારતનું બાહ્ય સંતુલન નિયંત્રણમાં હોવાનું જણાય છે. આ સિવાય મજબૂત સેવાઓની નિકાસ પણ સપોર્ટ આપી રહી છે.
સાર્વભૌમ રેટિંગ અપગ્રેડ થઈ શકે છે
સરકારનું લક્ષ્ય નાણાકીય વર્ષ 2026માં રાજકોષીય ખાધને 4.5 ટકાથી નીચે રાખવાનું છે અને ઉધારમાં ઘટાડો થવાથી સાર્વભૌમ રેટિંગમાં સુધારો થઈ શકે છે. તાજેતરમાં S&P દ્વારા સૂચવ્યા મુજબ, જ્યારે તેણે ભારતીય સાર્વભૌમ રેટિંગના આઉટલૂકને હકારાત્મકમાં અપગ્રેડ કર્યો હતો. વૈશ્વિક ઇન્ડેક્સમાં સમાવેશ, આકર્ષક ઉપજ, સ્થિર મેક્રો અને મજબૂત જીડીપી વૃદ્ધિ સાથે, ભારતીય બોન્ડ માર્કેટ વિદેશી રોકાણકારો માટે આકર્ષક રહે છે. નાણાકીય વર્ષ 2025 અને તે પછીના ફિક્સ્ડ ઈન્કમ માર્કેટ માટે આ એક સારો સંકેત છે.
